Ekim 2018 Medya Gözlem Raporu

HÂLÂ GAZETECİYİZ: EKİM 2018 MEDYA GÖZLEM RAPORU

Merve Diltemiz Mol, Selma Koçak

Giriş:

19 Temmuz 2018 tarihinde OHAL kaldırıldı ancak her alanda kesintisiz yürütülen baskı ve keyfi cezalandırma uygulamaları Ekim ayında da sona ermedi. Gözaltılar, ev baskınları, tutuklamalar, erişim engelleri, işten çıkarmalar, gazetecilere yönelik fiziksel şiddet ve tehditler yine Türkiye’nin son yıllarının olağan bir parçası olarak devam etti.

Bu raporda Ekim 2018 tarihinde medyaya yönelik uygulanan baskıları ve cezalandırmaları; basın ve ifade özgürlüğü ile hak ihlalleri kapsamında değerlendirmeye ve bir ölçüde anlamlandırmaya yardımcı olacak niceliksel verileri kaydetmek amaçlanıyor.

Eylül ayında dövizin ani yükselişi kâğıt fiyatlarının 2018 başından bu yana yüzde 100 artmasına yol açmış, bu durum da pek çok basın yayın kuruluşunun ve yayınevinin kapanmasına, konkordato ilan etmesine ve zor duruma düşmesine neden olmuştu. Ekim ayında dolar / euro düşme eğilimine girse de bu hareket, kâğıt fiyatlarına yansımadı. Dolayısıyla medya ve yayıncılık sektöründeki küçülmeler ve kapanmalar da devam etti. 300 gazete ve matbaanın kapanmasına ve 11 yayınevinin faaliyetlerini durdurmasına[1] sebep olan kâğıt krizi, 2018’in başından bu yana 700’den fazla basın emekçisinin işsiz kalmasının önünü açtı.[2]

Ekim ayında da gazeteciler ve medya çalışanları; adli soruşturma, gözaltı ve tutuklama ve fiziksel saldırılarla karşı karşıya kaldılar. Ancak Ekim ayına damgasını vuran Suudi gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın Suudi Arabistan’ın İstanbul Başkonsolosluğu’nda öldürülmesi oldu. Kaşıkçı’nın öldürülmesi, uluslararası arenada bir kez daha hükümetlerini eleştiren gazetecilerin tehdit edilmesi ve öldürülmesi tartışmalarının daha da derinleşmesine yol açtı.[3]

Aşağıda yer verdiğimiz istatistikler, Ekim ayında yaşanan hak ihlallerini kayıt altına almak için çeşitli -açık- kaynaklardan derlenerek düzenlendi. Önceki raporlarda da yer alan ve OHAL ilanından bu yana gözaltına alınan, yargılanan ve tutuklanan gazetecilerin kaydını tutan veriler Ekim ayı dâhil edilerek güncellendi.

İşten Çıkarma: 42

5 Ekim tarihinde Türkiye Gazeteciler Sendikası (TGS) tarafından yapılan açıklamada Anadolu Ajansı’nın (AA) gazetecilerin haklarını geriye götürecek dayatmalar yaptığına dikkat çekildi. TGS’nin mücadeleleri sonucu kazanılan hakların yok edilmeye çalışıldığını vurgulayan açıklamada “10 yılı aşkın süredir çalışan gazetecilere de işten çıkış dayatılıyor. Düşük ücretle işe geri girmeleri teklif ediliyor. İdari kadroda çalışanlar ise işten çıkartılarak düşük ücretle taşeron şirkete geçiriliyor. Maalesef idare kadrosundan bugüne kadar 35 kişi bu teklifi kabul etmek zorunda kaldı.” ifadeleri kullanıldı.[4] Ancak Ekim ayında da medya çalışanları ve gazeteciler işten çıkarılmaya ya da işi bırakmak zorunda kalmaya zorlandı.

Ekim ayında Hürriyet, Milliyet, Posta, CNN Türk ve Kanal D’nin internet haber sitelerinde çalışan 32 kişinin işine son verildi. İşten çıkarılanlar arasında cnntürk.com.tr’de İçerik ve İş Geliştirme Direktörü Umut Katırcı, İnternet İçerik Müdürü Gözde Akgüngör Pamuk, Magazin Editörü Yasemin Türk, Gece Editörü Mert Eskisındı, Milliyet Kültür Sanat Editörü Uğur Ugan ve Milliyet TV spikeri Neslihan Ablay da bulunuyor.[5]

Deniz Zeyrek bir dönem Ankara temsilciliğini de yürüttüğü Hürriyet gazetesinden ayrıldı.[6]

Cumhuriyet Ankara Temsilcisi Erdem Gül de gazetedeki yönetim değişikliğinin ardından sosyal medya hesabı üzerinden gazeteyle tüm hukuki bağlarını sona erdirdiğini açıkladı.[7]

Akit gazetesi yazarı Nurettin Veren işten çıkarıldı. Veren, Tayyip Erdoğan’ın aleyhinde yazı yazmak gerekçesiyle işine son verildiğini ifade etti.[8]

Haber Global’de muhabirler Dilhun Gençdal ve Başak Çubukçu, editör Hasan Altunışık, Ankara diplomasi muhabiri Pınar Odabaşı, dış haber editörü Burcu Çağrı ve yurt haber servisinden Leyla Ünal işten çıkarıldı.[9]

Hürriyet Daily News yazarı Nuray Mert’in yazılarına son verildi. Mert, Odatv’ye yaptığı açıklamada, Cumhuriyet dahil bütün gazetelerde yazılarına son verildiğine dikkat çekti. Mert, Hürriyet Daily News’te çalışmaya eski Genel Yayın Yönetmeni Murat Yetkin döneminde başladığını anımsatarak, hiçbir zaman sansüre uğramadığını ancak yazılarına neden son verildiğini bilmediğini kaydetti.[10]

OHAL İlanından bu yana toplam işten çıkarmalar: 3191

Gözaltına Alınan Gazeteci Sayısı: 16

Erkek: 11

Kadın: 5

1 Ekim tarihinde Odak dergisi çalışanları Hasan Özdemir, Hüseyin Arlıer ve Eray Zavar evlerine yapılan polis baskını sonucu Ankara’da; 5 Ekim tarihinde gazeteci Adnan Bilen ifade vermek için gittiği TEM Şube Müdürlüğünde Van’da; 6 Ekim tarihinde Ankara merkezli bir soruşturma kapsamında gazeteci yazar Temel Demirer İstanbul’da[11]; 7 Ekim tarihinde Yeni Yaşam Genel Yayın Yönetmeni Çağdaş Kaplan, yaptığı sosyal medya paylaşımları gerekçe gösterilerek “örgüt propagandası” iddiasıyla İstanbul’da; 9 Ekim tarihinde gazeteciler Abdurrahman Gök, Kibriye Evren, Esra Solin Dal, Semiha Alankuş, Cihan Ölmez ve Leyla Gezgin dokuz kentte yapılan ev baskınları sonucu Diyarbakır’da; yine 9 Ekim’de Yeni Yaşam gazetesi dağıtımcılarından Savaş Aslan ve Hayat Üzmez, gazetenin irtibat bürosuna düzenlenen baskının ardından Diyarbakır’da; 12 Ekim tarihinde üç ayda bir çıkan düşünce ve kuram dergisinin eski editörü Servet Öner, Diyarbakır merkezli dokuz kentte yapılan ev baskınları sonucu İstanbul’da; 16 Ekim tarihinde Seyri Sokak kolektifinden video aktivist Oktay İnce, evine düzenlenen operasyonla İzmir’de gözaltına alındılar.[12]

OHAL İlanından Bu Yana Toplam Gözaltına Alınan Gazeteci Sayısı: 460

Hakkında Adli İşlem Yapılan Gazeteci Sayısı

Soruşturma Açılan Gazeteci Sayısı: 3

12 Ekim tarihinde Cumhuriyet gazetesi muhabirleri Alican Uludağ ve Duygu Güvenç hakkında, Türkiye’de yaklaşık iki yıl tutuklu yargılanan ABD’li rahip Andrew Brunson hakkında yaptıkları haberler gerekçe gösterilerek, “Devletin yargı organlarını alenen aşağılama” suçlamasıyla dava açıldı.[13]

15 Ekim tarihinde İzmir’de 2014 yılında yapılan “17-25 Aralık” eylemini takip eden Evrensel gazetesi muhabiri Eda Aktaş hakkında “Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanununa muhalefet” suçlamasıyla dava açıldı.[14]

Mezopotamya Ajansı (MA) muhabiri Yasin Kobulan hakkında “zincirleme şekilde örgüt propagandası yapmak” iddiasıyla hazırlanan iddianame İstanbul 30. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından kabul edildi. İddianamede Yasin Kobulan’ın 13 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılması isteniyor. Yasin Kobulan hakkında açılan davanın ilk duruşması 26 Aralık 2018 tarihinde görülecek.[15]

Hâkim Karşısına Çıkan Gazeteci Sayısı: 88

Hapis veya Para Cezası Alan Gazeteci Sayısı: 36

Artı Gerçek yazarlarından Fadıl Öztürk, 2 Ekim’de tutuksuz yargılandığı davada 1 yıl 10 ay hapis cezasına çarptırıldı, ceza ertelendi.[16]

Aralarında Ahmet Altan, kardeşi Mehmet Altan ve Nazlı Ilıcak’ın da bulunduğu altı gazeteci ve medya çalışana verilen ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, 3 Ekim’de İstinaf Mahkemesi tarafından onandı.[17]

Yargıtay, tutuklu bulunan KHK ile kapatılan Dicle Haber Ajansı’nın (DİHA) muhabiri Mehmet Güleş’e verilen 9 yıl 4 ay 15 günlük hapis cezasını 4 Ekim’de onadı.[18]

10 Ekim’de gazeteci Faruk Arhan hakkında Cizre’deki sokağa çıkma yasağı ve operasyonla ilgili yaptığı sosyal medya paylaşımlarıyla ilgili açılan davada TCK’nin 301. maddesinden suçlu bulundu; verilen 6 ay 7 günlük hapis cezası ertelendi.[19]

Mezopotamya Ajansı Muhabiri Seda Taşkın hakkında Muş 2. Ağır Ceza Mahkemesi’nde açılan davanın görülmesine 10 Ekim 2018 tarihinde devam edildi. Seda Taşkın, duruşmaya Sincan Kadın Cezaevi’nden SEGBİS aracılığıyla katıldı. Avukatların Seda Taşkın’ın gazetecilik faaliyetleri nedeniyle ve hakkında “isimsiz ihbarlar” olduğuna dayanılarak yargılanmasının hukuksuz olduğunu ifade ettikleri öğrenildi. Mahkeme heyeti Seda Taşkın’ın ‘örgüt propagandası yapmak’ gerekçesiyle 3 yıl 4 ay, ‘örgüte üye olmamakla beraber yardım ve yataklık yapmak’ gerekçesiyle ise 4 yıl 2 ay olmak üzere toplam 7 yıl 6 ay hapis cezası ile cezalandırılmasına karar verdi.[20]

24 Ekim tarihinde Aralarında gazeteci Murat Aksoy ve Atilla Taş’ın da yer aldığı 26 medya çalışanına verilen hapis cezaları onandı.[21]

Tahliye: 3

2 Ekim tarihinde Kayyum atanan ve Kanun Hükmünde Kararname ile kapatılan Özgürlükçü Demokrasi gazetesi çalışanı Barış Polat, yaklaşık 7 aydır tutuklu yargılandığı davanın ikinci duruşmasında yurt dışına çıkış yasağı konularak tahliye edildi.[22]

2 Ekim’de Elazığ’da 15 Ağustos’ta yapılan ev baskınlarında gözaltına alınarak, tutuklanan gazete dağıtımcısı Necmettin Tosun tahliye edildi.[23]

31 Ekim’de Etkin Haber Ajansı (ETHA) muhabiri Ali Sönmez Kayar, 9 aydır ‘örgüt üyeliği’ iddiasıyla tutuklu yargılandığı davanın ikinci duruşmasında tahliye edildi.[24]

Tutuklama: 3

9 Ekim’de Ankara’da sekiz gün boyunca gözaltında tutulan Odak dergisi çalışanlarından Hasan Özdemir tutuklandı.[25]

11 Ekim’de Diyarbakır merkezli dokuz kentte yapılan operasyon kapsamında gözaltına alınan gazetecilerden Kibriye Evren “örgüt üyeliği” iddiasıyla tutuklandı.[26]

12 Ekim’de hakkında kesinleşmiş 3 ay hapis ceza olan gazeteci Sezgin Kartal, 1 gün gözaltında kaldıktan sonra mahkemeye çıkarılarak, tutuklandı.[27]

OHAL İlanından Bu Yana Toplam Tutuklu Gazeteci Sayısı: 215

Öldürülme, Fiziksel Şiddet, Tehdit ve Saldırı Girişimine Uğrayan Gazeteciler:

2 Ekim 2018 tarihinde evlilik için ihtiyaç duyduğu belgeleri almak amacıyla Suudi Arabistan Başkonsolosluğu’na giden ve kendisinden bir daha haber alınamayan gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın durumuna ilişkin olarak İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı’nın soruşturma başlattığı öğrenildi. Cemal Kaşıkçı’nın Suudi Arabistan Başkonsolosluğu’nda öldürüldüğü iddialarının basında yer alması üzerine Uluslararası Af Örgütü 7 Ekim 2018 tarihinde bir açıklama yaparak, konunun tarafsız bir biçimde soruşturulması ve sorumluların adalet karşısına çıkarılması gerektiğini belirtti. Uluslararası Af Örgütü Orta Doğu Araştırma Direktörü Lynn Maalouf söz konusu açıklamada, “Türkiye yetkilileri, Cemal Kaşıkçı’nın ailesinin bilgilendirilmesi ve adaletin sağlanmasına katkı sunmak amacıyla soruşturma kapsamında ele geçirdikleri tüm bilgileri derhal kamuoyuyla paylaşmalıdır” dedi.[28]

9 Ekim tarihinde Diyarbakır merkezli dokuz kentte yapılan ev baskınları kapsamında Diyarbakır’da yaşayan gazeteci Ömer Çelik’in evine polis baskını düzenlendi.[29]

Yine 9 Ekim tarihinde Yeni Yaşam gazetesinin Diyarbakır İrtibat Bürosu’na baskın düzenleyen polisler, büronun kapısını kırarak bilgisayarlara ve hard disklere el koydu.[30]

Yürüyüş Dergisi’nin İstanbul’un Sultangazi ilçesinde bulunan ofisinin 24 Ekim 2018 tarihinde polis tarafından basıldığı öğrenildi. Baskın sırasında en az 1 kişinin (Halil Yakut) gözaltına alındığı öğrenildi. Bu soruşturma kapsamında Ozan Yayıncılık’a ait büronun da basıldığı bildirildi.[31]

Kayyum olarak atanan Derik Kaymakamı Muhammed Fatih Safitürk’ün saldırı sonucu hayatını kaybetmesine ilişkin görülen davayı haberleştiren Artı Gerçek muhabiri Nalin Öztekin 23 Ekim tarihinde tehdit edildi. [32]

FOX TV muhabiri Beril Oğuz ve kameraman Serhat Yağmur’un davetli oldukları programı takip etmeleri Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli’nin basın danışmanı tarafından 26 Ekim tarihinde engellendi. Güvenlik güçleri tarafından dışarı çıkarılan gazetecilere engellemenin gerekçesi açıklanmadı, “Akreditasyon uyguluyoruz” cümlesi yeterli görüldü.[33]

Erişim Engelleri:

25 Eylül 2018 tarihinde Anayasa Mahkemesi’nden Sulh Ceza Hâkimlikleri’nin erişim engeli kararlarını sınırlandıracak bir karar çıkmasına rağmen[34] çok etkisi olmadı. Zira Hürriyet Gazetesi Okur temsilcisi Faruk Bildirici’nin her hafta köşe yazılarında yer verdiği “Haftanın Engellenenleri” bölümündeki verilere göre[35] Ekim ayı içerisinde en az 44 habere erişim engeli getirildi. Anayasa Mahkemesi’nin kararına göre “Çelişmesiz bir dava sonucunda yayın içeriğine erişimin engellenmesi kararı verebilmenin ancak hukuka aykırılığın ve kişilik haklarına müdahalenin ilk bakışta anlaşılacak kadar belirgin olduğu ve zararın süratle giderilmesinin zaruri olduğu hallerde mümkün olduğu hatırlanmalıdır.”[36] Ancak Sulh Ceza Hâkimlikleri, erişim engeli kararı vermeyi Ekim ayında da sürdürdü.

Gazete ve Haber Ajanslarına Yönelik Baskılar

KHK ile kapatılan Dicle Haber Ajansı (DİHA) muhabiri İdris Sayılğan ile Ayşe Çiçek Tutuş, Hatice Şeker ve Ayşe Söylemez hakkında Muş 2. Ağır Ceza Mahkemesi’nde açılan davanın görülmesine 5 Ekim 2018 tarihinde devam edildi. İdris Sayılğan, yaptığı haberler, telefon görüşmeleri ve sosyal medya paylaşımları gerekçe gösterilerek 24 Ekim 2016 tarihinde tutuklanmıştı. Mahkeme heyeti 4 kişinin de tutukluluğunun devamına karar vererek duruşmayı 24 Aralık 2018 tarihine erteledi.[37] 10 Ekim tarihinde Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği (MLSA) ile Londra merkezli basın özgürlüğü örgütü Media Legal Defence Initiative (MLDI) avukatları, iki yılı aşkın süredir “örgüt üyeliği” ve “örgüt propagandası” iddiasıyla tutuklu bulunan Gazeteci İdris Sayılğan için Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne başvurdu.[38]

KHK ile kapatılan Özgür Gündem gazetesinin Eş Genel Yayın yönetmeni Eren Keskin ile gazetenin yazar ve yöneticileri Reyhan Çapan, Reyhan Hacıoğlu, Nuray Özdoğan, Celalettin Can, Ayşe Batumlu, Ayşe Berktay, Filiz Koçali, Hüseyin Aykol hakkında İstanbul 23. Ağır Ceza Mahkemesi’nde açılan davanın görülmesine 9 Ekim 2018 tarihinde devam edildi. Mahkeme dosyadaki eksiklerin giderilmesine karar vererek duruşmayı 28 Mart 2019 tarihine erteledi. Ayrıca Özgür Gündem gazetesine destek için “Nöbetçi Genel Yayın Yönetmeliği” kampanyasına katıldıkları gerekçesiyle Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) Türkiye Temsilcisi Erol Önderoğlu, yazar Ahmet Nesin ve TİHV Genel Başkanı Prof. Dr. Şebnem Korur Fincancı hakkında İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi’nde açılan davanın görülmesine 9 Ekim 2018 tarihinde devam edildi. Mahkeme, Ahmet Nesin’in Fransa’dan gönderdiği savunmasının tercümesi için bilirkişiye gönderilmesine karar verdi ve duruşmayı 28 Ocak 2019 tarihine erteledi.[39]

Bir buçuk yıldır tutuklu bulunan Zaman gazetesi eski Konya temsilcisi Şirin Kabakçı’nın “örgüt üyeliği” suçlamasıyla yargılandığı davanın üçüncü duruşmasında mahkeme, Kabakçı’nın tutukluluk hâlinin devamına hükmederek davayı erteledi.[40]

Kapatılan Özgür Gündem gazetesi ana davasında mahkeme heyeti, gazetenin İmtiyaz Sahibi Kemal Sancılı’nın tutukluluk halinin devamına karar verdi.[41]

19 Ocak 2014 tarihinde Adana ve Hatay’da MİT tırlarının durdurulmasına ilişkin görüntülerin yayınlanmasıyla ilgili olarak, CHP Milletvekili Enis Berberoğlu, Cumhuriyet gazetesi eski Genel Yayın Yönetmeni Can Dündar ile eski Ankara temsilcisi Erdem Gül hakkında, ‘örgüt üyesi olmamakla birlikte örgüte yardım etmek’ iddiasıyla İstanbul 14. Ağır Ceza Mahkemesi’nde açılan davanın görülmesine 10 Ekim 2018 tarihinde devam edildi. Duruşmada, İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığının celse arasında sanık Enis Berberoğlu hakkında yurt dışına çıkış yasağı konulmasını talep ettiği ve mahkeme tarafından bu talebin kabul edilerek hakkında yurt dışına çıkış yasağı konulduğu belirtildi. Mahkeme duruşmayı 6 Şubat 2019 tarihine erteledi.[42]

Gazeteciler Tunca Öğreten, Orhan Şahin, Mehmet Çağlar, Perihan Mağden hakkında 14 Ekim 2015 tarihinde www.diken.com.tr haber sitesinde ve daha sonra Yurt gazetesinde yayınlanan bir röportaj nedeniyle İstanbul 2. Asliye Ceza Mahkemesi’nde açılan davanın görülmesine 18 Ekim 2018 tarihinde devam edildi. Mahkeme duruşmayı 27 Aralık 2018 tarihine erteledi.[43]

16 Ekim tarihinde Cumhuriyet gazetesi davasında dosyaları ayrılan gazeteciler Can Dündar ve İlhan Tanır hakkında kırmızı bülten çıkarılmasına karar verildi.[44]

Tutuklu gazeteci 16 Ekim’de, yaklaşık 16 ay sonra ilk kez hâkim karşısına çıktı. Mahkeme, “örgüt üyesi olmak” ve “örgüt propagandası yapmak” iddialarıyla yargılanan Yılmaz’ın tutukluluk halinin devamına karar verdi.[45]

Evrensel gazetesi yazarı Kamil Tekin Sürek hakkında “Faşist Diktatörlük” başlıklı bir yazısında ‘Cumhurbaşkanı’na hakaret ettiği’ iddiasıyla Bakırköy 2. Asliye Ceza Mahkemesi’nde açılan davanın görülmesine 24 Ekim 2018 tarihinde devam edildi. Mahkeme duruşmayı 6 Aralık 2018 tarihine erteledi.[46]

Akit TV’de 10 Kasım 2015 tarihinde yayınlanan “Zulüm 1938’de son buldu” başlıklı bir haber nedeniyle sorumlu müdür Ali Özken hakkında ‘Atatürk’ün hatırasına alenen hakaret’ iddiasıyla Küçükçekmece 5. Asliye Ceza Mahkemesi’nde açılan davanın görülmesine 25 Ekim 2018 tarihinde devam edildi. İddianamede Ali Özken’in 4 yıl 6 aya kadar hapis cezası ile cezalandırılması isteniyor. Mahkeme şu an zorunlu askerlik hizmeti yapan Ali Özken’in son savunmasını mahkeme huzurunda yapma talebini kabul etti ve duruşmayı 5 Mart 2019 tarihine erteledi.[47]

KHK ile kapatılan Dicle Haber Ajansı (DİHA) muhabiri Ziya Ataman’ın da aralarında olduğu 9’u tutuklu 19 kişi hakkında Şırnak 1. Ağır Ceza Mahkemesi’nde açılan davanın görülmesine 26 Ekim 2018 tarihinde devam edildi. Mahkeme 9 kişinin tutukluluk hallerinin devamına karar vererek duruşmayı 17 Ocak 2019 tarihine erteledi.[48]

Raporda Yararlanılan Kaynaklar

- Basın Raporu: Gözaltı, tutuklama ve Tehdit: Basın Ekim’de de hedefteydi. http://gazetekarinca.com/2018/11/gozalti-tutuklama-ve-tehdit-basin-ekimde-de-hedefteydi/

- Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Ekim 2018 İfade ve Basın Özgürlüğü İhlalleri Raporu. http://www.pressforfreedom.org/wp-content/uploads/2018/11/oib_ekim_2018_rapor.pdf