Eylül 2018 – Medya Gözlem Raporu

HALA GAZETECİYİZ

EYLÜL 2018 MEDYA GÖZLEM RAPORU

Hande Dönmez, A. Celil Kaya

Giriş:

Türkiye’nin basın ve ifade özgürlüğü konusundaki karnesi son birkaç yıldır aşağı yönlü bir seyir izliyor. 15 Temmuz 2016’da gerçekleşen başarısız darbe girişiminden sonra 20 Temmuz 2016’da ilan edilen Olağanüstü Hal (OHAL) ile birlikte basın organları ve medya emekçileri üzerindeki baskı daha da arttı. 2018’in son çeyreğine geldiğimizde Türkiye, basın ve ifade özgürlüğü konusunda yapılan küresel değerlendirmelerin hemen hepsinde en alt sıralarda bulunuyor. OHAL’in, ilanından iki sene sonra kaldırılması, basın özgürlüğü için olumlu bir ivme yaratmamış, aksine hak ihlalleri ve baskılar hız kesmeden devam etmiştir.

Bu rapor, Eylül 2018’de basın ve ifade özgürlüğü alanında yaşanan baskı, hak ihlalleri ve ekonomik sorunlarla bu sorunlara ilişkin nicel verileri özetlemektedir.

Eylül ayında medya siyasi baskıların yanı sıra, dövizdeki kur yükselişinden kaynaklı olarak ciddi mali sorunlarla da yüz yüze kaldı. Gazetelerin basılması için gerekli olan kâğıdın dövize endeksli olarak ithal edilmesi nedeniyle basılı medyanın maliyetleri 2018’in başından bu yana neredeyse iki katına çıktı. Büyük kuruluşlara bağlı olmayan, yeterli finansal kaynak bulamayan birçok gazete yayın periyodunu değiştirme, fiyat artırma, daha az sayfayla çıkma gibi önlemlere başvurdu. İzmir’de yayınlanan 7 yerel gazetenin yönetimi, kâğıt fiyatlarındaki artış nedeniyle pazar günleri gazete çıkarmama kararı aldı

1

. Aydın’da 14 yıldır günlük yayınlanan

Özgür Ses

gazetesi

, kâğıt fiyatlarının artması nedeniyle bundan sonra haftalık çıkma

kararı aldı

²

. 3 yıldır yayın hayatına devam eden kültür-edebiyat dergisi

Arka Kapak

dergisi, ekonomik kriz sebebiyle yayın hayatına son verdiğini duyurdu.

BirGün

gazetesi, fiyatına 50 kuruşluk zam yaparak gazetenin 2,5 TL’den satılacağını duyurdu.

Eylül ayında basın dünyasında yaşanan önemli gelişmelerden biri de 7 Eylül’de Cumhuriyet Vakfı’nın yönetiminin değişmesi oldu.

Cumhuriyet

Gazetesi’nin sahibi olan vakıftaki yönetim değişikliği, gazetenin kadrosunda ciddi bir dönüşüme yol açtı. Bazı gazeteciler işten çıkarılırken birçok köşe yazarı gazeteden istifa etti.

Eylül ayında basın ve ifade özgürlüğü açısından önemli gelişmelerden biri de RTÜK ve Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’nun (BTK) internet yayınlarına yönelik hazırladığı yönetmelik taslağı oldu. Yönetmeliğin, internet yayınları için sansür getireceği kuşkuları dile getirildi

3

.

Eylül ayında gazeteciler, adli soruşturma, gözaltı ve tutuklama ve fiziksel saldırılarla da karşı karşıya kaldılar.

Aşağıda yer verdiğimiz istatistikler, Eylül ayında yaşanan hak ihlallerini kayıt altına almak için çeşitli -açık- kaynaklardan derlenerek düzenlenmiştir. Önceki raporlarda da yer alan ve OHAL ilanından bu yana gözaltına alınan, yargılanan ve tutuklanan gazetecilerin kaydını tutan veriler de Eylül ayı dâhil edilerek güncellenmiştir.

İşten Çıkarma:

• • Cumhuriyet Vakfı’ndaki yönetim değişikliğinin ardından Cumhuriyet’in genel yayın yönetmeni

    Murat Sabuncu

    ile yazı işleri müdürleri Bülent Özdoğan ve Faruk Eren görevlerinden alındı.

     

    4

     

• • Ekonomi gazetesi Dünya’da, ekonomik kriz ve maliyet artışı gerekçe gösterilerek 40 çalışanın işine son verildi.

     

    5

     

• • Bloomberg HT kanalında 19 gazeteci işten çıkarıldı.

     

    6

     

• • CNN Türk’te “Ne Oluyor” isimli programı yöneten Şirin Payzın’ın görevine son verildi.

     

• • Hürriyet Gazetesi yönetimi, köşe yazarı Taha Akyol’un yazılarına son verdi.

     

OHAL İlanından bu yana toplam işten çıkarmalar: 

3149

Gözaltına Alınan Gazeteci Sayısı

Erkek:

4

Kadın:

–

OHAL İlanından Bu Yana Toplam Gözaltına Alınan Gazeteci Sayısı:

444

Hakkında Adli İşlem Yapılan Gazeteci Sayısı

Soruşturma Açılan Gazeteci Sayısı

:

3

Hâkim Karşısına Çıkan Gazeteci Sayısı: 84

Hapis veya Para Cezası Alan Gazeteci Sayısı:

13

Tahliye: 5

Tutuklama

: 1

OHAL İlanından Bu Yana Toplam Tutuklu Gazeteci Sayısı:

215

Fiziksel Şiddet, Tehdit Ve Saldırı Girişimine Uğrayan Gazeteciler

:

• • Zonguldak-Ankara karayolunda kaçak olarak faaliyet gösteren bir maden ocağındaki ölümü haberleştirmek üzere olay yerine giden

    İHA

    muhabirleri Barış Doğan ve Sertaç Özdemir,

    DHA

    muhabiri Cüneyt Özfidan ile

    AA

    muhabirleri saldırıya uğradı. Saldırıya uğrayanlardan Barış Doğan yaralandı.

     

• • Trabzon’da

    Kuzey Ekspres

    Gazetesi’nin Spor Müdürlüğü’nü yapan Hamza Mısır, kimliği belirsiz kişiler tarafından darp edildi.

     

• • 3. havalimanı inşaatında çalışan işçilere destek amacıyla Kadıköy’de yapılacak basın açıklamasına polis müdahale etti. Müdahale sonrasında

    AFP

    Foto muhabiri Bülent Kılıç gözaltına alındı.

     

• • Dokuz8

    muhabiri İrem Afşin,

    Cumartesi Anneleri

    ’nin düzenlediği eylemi takip ederken polis tarafından darp edildi.

     

Erişim Engelleri:

Hürriyet

Gazetesi Okur temsilcisi Faruk Bildirici’nin her hafta köşe yazılarında yer verdiği “Haftanın Engellenenleri” bölümündeki verilerine göre Eylül ayında Sulh Ceza Hâkimlikleri tarafından en az 26 habere erişim engeli getirildi

7

.

Gazete ve Haber Ajanslarına Yönelik Baskılar

(Aşağıdaki bilgiler, Türkiye Gazeteciler Cemiyeti tarafından yayınlanan “Eylül 2018 İfade ve Basın Özgürlüğü” raporundan elde edilmiştir.)

8

• • İstanbul’da

    Yeni Demokrasi

    Gazetesi çalışanları

    nın evlerine polis baskınları yapıldı.

     

• • KHK ile kapatılan

    Azadi TV

    çalışanı Gülistan Korban’ın, Diyarbakır’daki evine düzenlenen polis operasyonunda, Korban’ın babası gözaltına alındı.

     

• • Gazete Duvar

    yazarı ve Avukat Tuba Torun hakkında, İstanbul Anadolu Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından “T.C. hükümetini, yargı organlarını, askeri ve emniyet teşkilatını alenen aşağılama” suçlamasıyla soruşturma başlatıldı.

     

• • Evrensel

    Genel Yayın Yönetmeni Fatih Polat’a, “süreli yayınlarda kimliğin açıklanması” gerekçesiyle yargılandığı davada 10 bin lira para cezası verildi.

     

• • Odatv

    Haber Müdürü Barış Terkoğlu, yargılandığı bir dava kapsamında ifadesinin alınması için yakalama kararı olduğu gerekçesiyle gözaltına alındı.

     

• • Avusturyalı gazeteci

    Max Zirngast

    , Ankara’da terörle mücadele ekipleri tarafından gözaltına alındı, daha sonra tutuklandı.

     

• • Gazeteci

    Fatih Portakal

    hakkında, tiyatrocu Barış Atay’ın “Sadece Diktatör” isimli oyunun yasaklanmasına ilişkin attığı tweet nedeniyle İstanbul Anadolu Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından “Cumhurbaşkanı’na hakaret” suçlamasıyla soruşturma başlatıldı.

     

• • Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından yürütülen FETÖ/PDY’ye yönelik soruşturma kapsamında, Kırıkkale’de ikamet eden gazeteci

    K.Y.

    “mahrem imam olduğu” iddiasıyla gözaltına alındı.

     

• • KHK ile kapatılan

    Hayatın Sesi

    kanalının üç yöneticisi, İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından “terör örgütü propagandası” yaptıkları gerekçesiyle üçer yıl dokuzar ay hapis cezasına mahkûm edildi.

     

• • Cumhuriyet

    muhabiri Alican Uludağ hakkında ABD’li rahip Andrew Brunson’la ilgili bir haberi nedeniyle “Türkiye Cumhuriyeti devletini ve devletin kurum ve organlarını aşağıladığı” iddiasıyla soruşturma başlatıldı.

     

• • Kocaeli

    Astakos

    gazetesinin sahibi Ergün Demir, ekonomik sıkıntılar nedeniyle intihar ettiği iddia edilen İsmail Devrim’in eşiyle yaptığı röportajı yayınladığı için gözaltına alındı.

     

• • İzmir 25. Asliye Ceza Mahkemesi, Cumhurbaşkanı Erdoğan’a hakaret suçlamasıyla tutuksuz yargılanan eski

    TRT kameramanı Binali Erdoğan

    ’ı 10 ay hapis cezasına çarptırdı.

     

Raporda Yararlanılan Kaynaklar

• • “Medyanın Hava Delikleri Kapatılıyor”

     

    “Medyanın hava delikleri kapatılıyor”

     

• • Basın Raporu: Yargının ‘basın mesaisi’ başladı, Eylül’de gazeteciler hedefteydi.

     

    http://gazetekarinca.com/2018/10/basin-raporu-yarginin-basin-mesaisi-basladi-eylulde-gazeteciler-hedefteydi/

     

• • Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Eylül 2018 İfade ve Basın Özgürlüğü İhlalleri Raporu.

     

    http://www.pressforfreedom.org/wp-content/uploads/2018/10/o%CC%88ib_eylu%CC%88l2018_rapor.pdf

     

• • Faruk Bildirici, “Haftanın Engellenenleri”

http://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/faruk-bildirici/

• • Bianet, İfade Özgürlüğü ve Medya Haberleri

     

https://bianet.org/bianet/ifade-ozgurlugu

https://bianet.org/bianet/medya