Mayıs 2018 Medya Gözlem Raporu

Hala Gazeteciyiz 

Can Irmak Özinanır ve Canberk Gürer

Raporun Hazırlanma Süreci ve Kaynaklar: Bu raporun verileri, TBMM Plan Bütçe Komisyonu 26. Dönem 3. Yasama yılı 1/11/2017 tarihli toplantı tutanağından, Gazeteciler Cemiyeti, Çağdaş Gazeteciler Derneği, Gazete Karınca, Bianet medya gözlem raporlarından, CHP’nin aylık Medyaya Dönük Hak İhlalleri raporlarından karşılaştırmalı olarak elde edilmiştir. Ayrıca gazete ve internet sitelerinde yayımlanan haberler taranmıştır. Kapatılan medya organları ile ilgili Kanun Hükmünde Kararnameler incelenmiş ve veriler buradan elde edilmiştir. Medya sahipliği ile ilgili http://turkey.mom-rsf.org/tr adresinde bulunan Media Ownership Monitor Türkiye projesi ile mevcut durum karşılaştırılmıştır.

Medya sahipliği ve işten çıkarmalar üzerine değerlendirme

2018 yılında Türkiye kamuoyu medya ortamı açısından dönüm noktası sayılabilecek bir devir işlemine şahit olmuştur. Türkiye’nin en büyük medya kuruluşlarına sahip Doğan Yayın Holding, bünyesinde yer alan medya organlarını toplamda 916 milyon dolar karşılığında Demirören Holding’e devretmiştir.[1] Mart 2018’de gerçekleşen satışla beraber Doğan Yayın Holding’in bünyesinde bulunan CNN Türk, Kanal D, D Smart, TV2, Dream TV, Dream Türk TV, Doğan Haber Ajansı, Hürriyet, Posta, Fanatik, Daily News, TME, Doğan Kitap, YAYSAT, çeşitli radyo ve dergilerin de bulunduğu yayın organları Demirören Grubu’na geçmiştir. Bir anda Türkiye’nin en önemli yayın organlarının Demirören Grubu’na devredilmesinde kamu bankası olan Ziraat Bankası’nın sağladığı 675 milyon dolarlık, iki yıl geri ödemesiz 10 yıllık düşük faizli kredi önemli bir rol oynamıştır.[2] Kamuoyunda tartışmalara neden olan kredi, iktidarın kamu bankaları aracılığıyla medyanın mülkiyet ve kontrol yapısına müdahalesinin en bariz ve somut örneğini oluşturmuştur.

Doğan Yayın Holding’in medya organlarının Demirören Grubu’na geçmesi Doğan Grubu bünyesinde çalışan gazetecilerin işlerinden çıkarılmasına veya geri plana itilmesine neden olmuştur. Doğan Grubu’nda uzun zamandır yaşanan aşamalı tasfiyeler yerini grup yayın organlarının Demirören Holding’e geçmesiyle toplu tasfiyelere bırakmıştır. Örneğin Hürriyet Genel Yayın Yönetmeni Fikret Bila, gazetenin Demirören Grubu’na devri sonrası istifa etmiştir. Bila’nın yerine ise grup tarafından Vahap Munyar getirilmiştir.

Bu dönemde Hürriyet gazetesinde köşe yazıları yazan Melis Alphan da istifa etmiştir. Kanal D Ana Haber’i sunan Ahmet Hakan ile Haber Genel Yayın Yönetmeni Süleyman Sarılar görevden uzaklaştırılmıştır.

Grubun elinde bulunan CNN Türk’te de tasfiyeler sürmüştür. Örneğin CNN Türk’ün Genel Müdürü Erdoğan Aktaş’ın işine son verilmiş, bu dönemde CNN Türk Ana Haber’i sunan Duygu Demirdağ, sunucu Ahu Özyurt, Aslı Öymen,  Ebru Baki, Cansel Poyraz, Deniz Zeyrek ve Şirin Payzın ile yollar ayrılmıştır.[3] Kanal D’de haber merkezine Ramazan Kurnaz’ın geçmesi ile birlikte 12 gazeteci işten çıkarılmıştır.

Ocak 2018’de Doğuş Grubu’nun sahip olduğu NTV Spor’un frekansının  Discovery Communications’a satılmasının ardından aynı frekans üzerinden DMAX TV yayın yapmaya başlamıştır.[4] Bu satış kararıyla beraber aralarında Irmak Kazuk ve Özgür Buzbaş da dahil olmak üzere 30 gazeteci işten çıkarılmıştır.[5] Medya sermayesinde yaşanan dönüşüm bu iki örnekte görüldüğü üzere öncelikle medya emekçilerini vurmuştur.

Türkiye’de medya emekçilerinin işlerinden edilmesi sadece medya sermayesinin el değiştirmesi sonucu yaşanmamaktadır. Temmuz 2016’da başlayan OHAL dönemi hem medya kuruluşlarının kapatılmasına hem de gazetecilerin işsiz bırakılmasına yol açmıştır. Örneğin Ocak-Mart 2018 döneminde 39 gazeteci işten çıkarılmıştır.[6] Demirören Grubu’nun Doğan Yayın Holding’e bağlı medya kuruluşlarını satın almasıyla birlikte sadece Mayıs 2018’de 50’den fazla gazeteci işinden edilmiştir.[7] 2017 yılında toplamda 166 gazetecinin işten çıkarıldığı[8] düşünüldüğünde, 2018’in gazetecilerin daha zorlu şartlarla karşı karşıya olduğu bir yıl olacağı söylenebilir.

OHAL’den bu yana toplam işten çıkarmalar (Mayıs 2018): 3075

Gözaltına alınan gazeteci sayısı (Kasım 2017-Mayıs 2018)

Erkek: 52

Kadın: 31

Toplam: 399 (OHAL’den bu yana)

Hakkında adli işlem yapılan gazeteci sayısı (Kasım 2017-Mayıs 2018)

Dava açılan Gazeteci Sayısı: 126

Hakim Karşısına Çıkan Gazeteci Sayısı: 266

Hapis veya Para Cezası Alan Gazeteci Sayısı: 6

Tahliye: 29

Saldırı: 27

Tutuklama: 30

Toplam tutuklu gazeteci: 195 (Mayıs sonu itibariyle)

Gazetecilerle ilgili yapılan adli işlemlerin sonucundan ziyade süreci dikkat çekicidir. Rakamlara dikkat edilirse, adli işlem sonucunda hapis ya da para cezası alan gazeteci sayısı toplamın içinde çok az yer kaplamaktadır. Bu adaletin hakkıyla işletildiği anlamına gelmemekte, adli işlem sürecinin bizatihi cezalandırma ve yıldırma pratiğinin bir parçası haline getirildiği anlamına gelmektedir. Adli işlem sonucunda halen tutuklu olan gazetecilerin pek çoğuyla ilgili olarak uzun tutukluluk süreçleri devam etmekte, bu süreçte iddianamelerin hazırlanması gecikmekte, hazırlanan iddianamelerde artık düzmece olduğu alenileşmiş delillerin varlığı ayyuka çıkmaktadır. Böylece adli işlem sürecinin kendisi bizatihi gazetecileri yıldırma, korkutma, bezdirme ve en nihayetinde hukuksuz bir biçimde cezalandırma pratiğine dönüşmektedir.

Radyo Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) (Kasım 2017-Mayıs 2018)

Yayın Hakları İptal Edilen ve Yayıncı Kütüğünden Çıkarılan  Hizmet Sağlayıcı Kuruluşlar

Radyo Aktif, Işık FM, Rd Tek, Çorlu FM, Rd Ender, Enerji FM, Radyo Şeker, Samsun Klas FM, Körfez FM, Radyo Kocaeli Demokrat, Radyo 45, Mega FM, Radyo Eylül, Radyo Doğuş, Sevgi TV, Radyo Srt FM ve Zile Radyo Güneş. Damla – Kastamonu Tv Dijital Yayıncılık Sanayi Ve Ticaret A.Ş, Nurs Tv – Özgür Reklamcılık Yayıncılık A.Ş, Vizyontürk– Kral Karadeniz Radyo Ve Televizyon Yayıncılık Reklam Hizmetleri Sanayi Ve Ticaret A.Ş., B Medya Tv – Srz Televizyon Ve Radyo Yayıncılığı A.Ş., Htv – Mediko Televizyon Ve Radyo Yayıncılık,  Avantaj Tv – Avantaj Televizyon Yayın Hizmetleri A.Ş, One Best Tv – Ekin Tv Medya Hizmetleri Yayıncılığı, Seymen Tv – Kahraman Radyo Televizyon Yayıncılığı.

Toplam: 25

KHK’lar ile kapatılan gazeteler

[1] KAP’a yapılan ilgili açıklama için ayrıca bkz. https://www.kap.org.tr/tr/Bildirim/674710 erişim, 13.07.2018.

[2] Ayrıntılı bilgi için ayrıca bkz. http://t24.com.tr/haber/675000000-dolar-devletin-dogan-medya-grubunu-satin-alan-demirorene-verdigi-kredi,599949 erişim, 24.05.2018.

[3] Ayrıntılı bilgi için ayrıca bkz. https://www.birgun.net/haber-detay/cnn-turk-te-isten-cikarmalar-suruyor-deniz-zeyrek-in-de-gorevine-son-verildi-216657.html erişim, 21.03.2018.

[4] Ayrıntılı bilgi için ayrıca bkz.  http://www.patronlardunyasi.com/haber/NTV-Spor-satildi-calisanlar-ne-olacak/201039 erişim, 21.03.2018

[5] Ayrıntılı bilgi için ayrıca bkz. http://www.haberdar.com/medya/ntv-spor-kapatiliyor-isten-cikarmalar-basladi-h23353.html erişim, 21.03.2018.

[6] Ayrıntılı bilgi için ayrıca bkz. http://www.cgd.org.tr/index.php?Did=3789&Page=1 erişim, 13.07.2018.

[7] Ayrıntılı ilgi için ayrıca bkz. http://gazetekarinca.com/2018/06/gazetecilere-mayista-da-sorusturma-dava-hapis-cezasi/ erişim, 13.07.2018.

[8] Ayrıntılı bilgi için ayrıca bkz. https://bianet.org/bianet/medya/199057-duzenlemeler-tepkiler-isten-cikarmalar-hak-aramalar erişim, 13.07.2018.