Temmuz 2018 – Medya Gözlem Raporu

HALA GAZETECİYİZ: 

TEMMUZ 2018 MEDYA GÖZLEM RAPORU

Vahdet Mesut Ayan ve N. Ceren Salmanoğlu Erol

Giriş

Türkiye medyasının ve medya emekçilerinin karşılaştığı baskıları ortaya çıkarmayı amaçlayan Temmuz 2018’e dair bu çalışma, AKP iktidarının yılın yedinci ayındaki medya politikalarını da okuyucuya aktaracaktır. 2016’da yaşanan başarısız darbe girişiminin ardından iktidarın 20 Temmuz 2016’da ilan ettiği Olağanüstü Hâl (OHAL), iki yıllık bir sürecin ardından Temmuz 2018’de sona ermiştir. İki yıllık süre içinde birçok medya kuruluşunu kapatan, medya emekçilerini işsizliğe mahkûm eden, gazetecileri çalışamaz hâle getiren bu baskıcı sürecin OHAL’in kaldırılmasıyla son bulduğunu düşünmek yanıltıcı olacaktır. Özellikle OHAL sonrası Terörle Mücadele Kanunu’nda yapılan değişiklikler OHAL’i kalıcı hâle getirmiştir. Bu durum, medya kuruluşları üzerinde hissedilen iktidarın baskıcı politikasının devam ettiğini göstermektedir. 8 Temmuz 2018 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan 701 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK)[1] ile Halkın Nabzı (İstanbul), Özgürlükçü Demokrasi (İstanbul), Welat (Diyarbakır) isimli üç gazete kapatılmış ve çalışanları işsiz kalmıştır. Aynı KHK’da Avantaj TV isimli televizyon kanalı da kapatılmıştır. Yönetimde merkezileşmenin tüm hızıyla devam ettiği bu dönemde, 9 Temmuz 2018 tarihinde Bakanlar Kurulu’nun imzasıyla Resmi Gazete’de yayınlanan 703 numaralı Kanun Hükmünde Kararname çıkmıştır. Bununla Basın-Yayın Enformasyon Genel Müdürlüğü (BYEGM) kapatılmıştır. Sarı Basın Kartı’nın verildiği Basın Enformasyon Genel Müdürlüğü’nün görev ve yetkileri Cumhurbaşkanlığı İletişim Bakanlığı’na devredilmiştir.[2]  BYEGM mal varlığıyla birlikte genel müdürlük tarafından gazetecilere “sarı basın kartı” verilmesi gibi tüm görevleri 24 Temmuz’da 14 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı’na aktarılmıştır. Cumhurbaşkanlığı genelgesiyle TRT, Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı’na, RTÜK ise, Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlanmıştır.

İşten Çıkarmalar:

Ciner Holding, Habertürk gazetesinin yayın hayatını 5 Temmuz itibariyle sonlandırdı.  Bu gelişmenin ardından Temmuz ayı boyunca işsizlik gazetecilik açısından önemli bir sorun olmaya devam etmiştir. Habertürk’ün kapatılması en az sekiz gazeteciyi işinden etmiştir.

OHAL’den bu yana toplam işten çıkarmalar: 3086

Gözaltına alınan gazeteci sayısı

Erkek: 3

Kadın: 2

OHAL’den bu yana toplam gözaltına alınan gazeteci sayısı: 407

Hakkında adli işlem yapılan gazeteci sayısı

Dava açılan Gazeteci Sayısı: 2

Soruşturma Açılan Gazeteci Sayısı: 2

Hakim Karşısına Çıkan Gazeteci Sayısı: 4

Hapis veya Para Cezası Alan Gazeteci Sayısı: 9

         Tahliye: 3

Fiziksel şiddet, tehdit ve saldırı girişimine uğrayan gazeteci sayısı:

• • Kütahya’da meydana gelen trafik kazası sonrası olay yerine giden Doğan Haber Ajansı muhabiri Oğuzhan Kılıç, yaralı yakınları tarafından darp edildi.

• • Mezopotamya Haber Ajansı muhabiri Özgür Paksoy’un, Şırnak Uludere’de 14 yaşında bir çocuğun cinsel istismara uğramasını ortaya çıkarması üzerine şüphelilerin yakınları tarafından tehdit edildi.

• • Gazeteci Hale Gönültaş, Ezidi Kültür Vakfı Kurucu Başkanı Azad Barış ile mülakatı sonrasında, Ankara’da IŞİD’in Ezidi bir kız çocuğunu satmaya çalışmasını Gazete Duvar internet sitesinde haberleştirmesi üzerine tehdit edildi.

Tutuklama:  1

OHAL’den bu yana toplam tutuklu gazeteci sayısı: 200

Erişim Engelleri[3]:

• • Hürriyet okur temsilcisi Faruk Bildirici, “Haftanın Engellenenleri” başlıklı köşe yazısında sulh ceza hakimlikleri tarafından bir haftada, 10 habere ve söz konusu haberlerin yayınlandığı 307 siteye de erişim engeli getirildiğini yazdı. [4]

• • Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank’ın, görevine başlaması ardından kendisine yönelik 2014 yılında yapılan haberlere erişim engeli getirdiği duyuruldu. 18 Mart 2014’te yayınlanan “THY uçağı ile silah sevkiyatı” iddiasını içeren haberlerde, dönemin Başbakan Başdanışmanı olan Varank ile THY Özel Kalem Müdürü Mehmet Karakaş’a ait olduğu iddia edilen ses kayıtlarına yer verildiği anımsatıldı. Bu konuyu anlatan Evrensel, Aydınlık, Sözcü, Odatv, Cumhuriyet ve Ulusal Kanal’ın sitelerindeki yedi haber hakkında engelleme kararı verildiği bildirildi.[5]

• • Maliye ve Hazine Bakanı Berat Albayrak, “Panama Papers” belgelerini haberleştirdiği için dava ettiği Cumhuriyet muhabiri Pelin Ünker ile dayanışma çağrısı yaptıkları gerekçesiyle Türkiye Gazeteciler Sendikası (TGS) ve Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) örgütlerine ait Twitter paylaşımlarına erişim engelleme kararı çıkarttı.

• • CHP’li Muharrem İnce’nin, 24 Haziran Cumhurbaşkanlığı Seçimi sonrasında teşekkür amacıyla düzenlediği Elazığ mitinginde Cumhurbaşkanı Erdoğan’a yönelik “İstersen gel bir de Sevim Tanürek cinayetini araştıralım” çağrısına ilişkin Cumhuriyet’in haberine yayın yasağı getirildi. Cumhuriyet’in internet sitesinde 18 Haziran 2018’deki haberde, Erdoğan’ın belediye başkanı olduğu dönemde oğlu Ahmet Burak Erdoğan’ın ses sanatçısı Tanürek’in ölümüyle sonuçlanan trafik kazasındaki süreç ele alınmıştı.

• • Çorlu’da 24 kişinin yaşamını kaybetmesine yol açan tren faciasına ilişkin BirGün’ün “Faciaya ‘zemin’ hazırlamışlar!” başlıklı manşet haberine erişim engeli getirildi. Prof. Dr. Yaman Akdeniz, Twitter’dan erişim engellemesi kararının kazadan sorumlu olduğu iddia edilen Unitek İnşaat Sanayi ve Ticaret A.Ş. tarafından talep edildiğini duyurdu.

Yayın Yasağı

RTÜK, 08/07/2018 tarihinde Tekirdağ ili Çorlu ilçesinde meydana gelen tren kazası sonrasında yürütülen çalışmalara ilişkin olarak yayın yasağı getirdi. RTÜK açıklamasında, “Alınan hüküm çerçevesinde, vatandaşlarımıza sunulan kamu hizmetlerinin daha verimli ve etkin sunulması amacıyla, Başbakanlığın yazısıyla geçici yayın yasağı getirilmesi uygun görülmüştür” ifadelerine yer verdi.

Kapanan Televizyonlar

5 Temmuz 2018 tarihinde Kültür TV (KRT) sahibi Didem Duyum, televizyon kanalını Ağustos ayında kapatacağını duyurdu. Avukat Fidel Okan, sosyal medya hesabından KRT’nin sahibi Didem Duyum’un, “Bu kararı alırken çok zorlandık ya boyun eğecektik ya da kanalı kapatacaktık, mecbur kaldık, çok üzgünüz” ifadelerini paylaştı.[6]

701 sayılı KHK ile Avantaj TV kapatılmıştır.

Kapanan Gazeteler

701 sayılı KHK ile Halkın Nabzı (İstanbul), Özgürlükçü Demokrasi (İstanbul), Welat (Diyarbakır) isimli üç gazete kapatılmıştır.

Gazete ve Haber Ajanslarına Yönelik Baskılar

Jin News’in, Diyarbakır’ın Bağlar semtinde bulunan bürosuna polis operasyonu yapıldı. Ajans avukatlarınca nedeni öğrenilemeyen operasyon konusunda savcılığa başvurarak, suç duyurusunda bulunacağı belirtildi.[7]

Terör örgütü IŞİD’in 1 Ocak 2017’deki İstanbul Ortaköy’de Reina isimli eğlence mekanında düzenlediği saldırıyla ilgili haberler nedeniyle Birgün’e soruşturma açıldı.[8]

[1] İlgili KHK için ayrıca bkz. http://213.14.3.44/20180708/20180708-1.pdf

[2] https://bianet.org/bianet/ifade-ozgurlugu/199021-sari-basin-karti-nda-yetkili-cumhurbaskanligi-oldu

[3] http://www.barisyarkadas.com/haberler/gazeteciler-karanlik-bir-donemden-geciyor/ 

[4] http://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/faruk-bildirici/parasini-odeyince-serbest-mi-40883216

[5] https://www.evrensel.net/haber/356626/teknoloji-bakani-mustafa-varankin-ilk-icraati-erisim-engeli-oldu

[6] https://www.pressreader.com/turkey/evrensel-gazetesi/20180706/282359745464384

[7] https://www.evrensel.net/haber/356762/jin-newsin-diyarbakir-burosuna-polis-baskini

[8] https://www.birgun.net/haber-detay/birgun-un-reina-katliami-mansetine-ihbar-uzerine-sorusturma-222953.html