Mecliste.org tarafından Meclis’in 4. yasama yılına ilişkin yayımlanan raporda, iktidar bloğunun 572, muhalefetin ise 3 bin 76 kanun teklifi sunduğu, ancak muhalefetin hiçbir kanun teklifinin Meclis’te kabul edilmediği aktarıldı.
2018 yılından beri Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ile yönetilen Türkiye’de, ülke yönetiminde Meclis’in etkinliğinin azaldığı tartışmaları hala tazeliğini koruyor. Yasama organı olan Meclis’in en önemli görevi yürütmeyi yani iktidarı denetlemek. Ancak yeni sistemle birlikte Meclis’in bu görevini yerine getiremediği raporlarla ortaya konuyor.
1 Ekim 2021’de başlayacak olan 27. dönem 5. yasama yılı öncesinde mecliste.org, bir önceki yasama yılına ilişkin verileri kamuoyu ile paylaştı. TBMM‘nin resmi web sitesinden alınan verilerin ortaya çıkardığı sonuçlar sayısal olarak sunuldu. Öte yandan raporda çeşitli uzman görüşlerine de yer verildi. Rapora göre, haziran ayı başından itibaren 27. yasama döneminin tamamında iktidar bloğu 572, muhalefet ise 3 bin 76 teklif sunarken, muhalefetin sunduğu hiçbir kanun teklifi Meclis’te kabul edilmedi. İktidar bloğu tarafından sunulan kanun tekliflerinin ise 172’si kabul edilerek kanunlaştı.
PARİS İKLİM ANLAŞMASI MECLİS’E SUNULACAK
Türkiye’nin dört bir yanında çıkan orman yangınları ve Karadeniz’de yaşanan sel felaketi sırasında, muhalefet bloğu Meclis’i olağanüstü toplanmaya çağırmış ancak iktidar bloğu tarafından karşılık bulamamıştı. Dolayısıyla “Meclis’in etkinliği” konusundaki tartışmalar, yeni dönemde de tazeliğini koruyacağa benziyor.
Pandeminin etkisi ile kendisini daha derinden hissettiren ekonomik kriz, okulların yüz yüze eğitime geçmesi, pandemi ile mücadelede ve aşılama konusunda gelinen nokta, tüm bunlarla birlikte erken seçim çağrıları Meclis’in yeni yasama yılındaki tartışma başlıklarını oluşturacak gibi. Öte yandan muhalefetin uzun süredir karşılık bulamayan çağrısı, Paris İklim Anlaşması’nın onaylanması, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın talimatı ile yeni yasama yılında Meclis’in onayına sunulacak.
MUHALEFET 3 BİN 76 TEKLİF SUNDU AMA…
1 Ekim 2021’de başlayacak olan 27. dönem 5. yasama yılı öncesinde mecliste.org, bir önceki yasama yılına ilişkin verileri kamuoyu ile paylaştı. TBMM’nin resmi web sitesinden alınan verilerin ortaya çıkardığı sonuçlar sayısal olarak sunuldu. Rapora göre, haziran ayı başından itibaren 27. Yasama döneminin tamamında iktidar bloğu 572, muhalefet ise 3 bin 76 teklif sundu; ancak hiçbir teklif kabul edilmedi. İktidar bloğu tarafından sunulan kanun tekliflerinin ise 172’si kabul edilerek kanunlaştı.
‘MECLİS ANAYASA’YI DELDİ’
Mecliste.org danışma grubu üyelerinden yasama uzmanı Doç. Dr. Fahri Bakırcı, raporda, yeni sistemle birlikte Meclis’e “kanun tasarısı” sunma uygulamasının kaldırılmış olmasına karşın bu uygulamanın dolaylı yoldan sürdürüldüğünü aktardı:
“Anayasa kuralları aşılarak dolaylı yoldan eski uygulama sürdürülmüştür. Yürütme organı tarafından hazırlanan kanun teklifleri, yürütmeye destek veren çoğunluk partilerine mensup milletvekilleri tarafından Başkanlığa sunulmuştur. Dolayısıyla bu kanun teklifleri ‘teklif’ adını taşımalarına rağmen, özleri yönünden tasarı niteliğindedir ve Anayasa tarafından yasaklanmasına rağmen kanun tasarısı uygulaması dolaylı yoldan sürdürülmektedir. Bu yüzden de istatistiklerde yer alan ‘teklif’ sayıları tümüyle yanıltıcıdır; TBMM fiili olarak özü kanun teklifi olan hiçbir metni görüşmemekte; sadece yürütme tarafından sunulduktan sonra kanun tekliflerine dönüştürülen ama özü itibariyle kanun tasarısı olan metinleri görüşmektedir.”
GENEL KURULA EN ÇOK DIŞİŞLERİ KOMİSYONU’NDAN RAPOR GİTTİ
Raporda esas komisyonlara gelen kanun önerilerinden, bu dönem 44 tanesinin rapor olarak yayımlandığı ve Uluslararası anlaşmalar üzerine 20 adet raporuyla genel kurula en çok rapor havale eden komisyonun, 22 adet raporla Dışişleri Komisyonu olarak gözlemlendiği vurgulanıyor. Raporda konuyla ilgili şunlara değiniliyor:
- Plan ve Bütçe; Adalet; Sanayi, Ticaret, Enerji ve Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu; Bayındırlık, İmar, Ulaştırma ve Turizm Komisyonları da sırasıyla en aktif esas komisyonlar arasında.
- Genel Kurula havale edilen komisyon raporlarının 32 tanesi kanunlaştı, 12 adet rapor da bir sonraki dönem görüşülmek üzere gündemde bekliyor. 2. dönem 94 ve 3. dönem 110 adet komisyonlarda raporlaşan kanun önerilerinin yanı sıra bu sayı oldukça düşük kalıyor.
- Anayasada tanımlanmış başka bir konu ise yasamanın dokunulmazlığı. 83. Maddede açıkça “Meclis üyelerinin meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, Meclis’te ileri sürdükleri düşüncelerden, o oturumdaki Başkanlık Divanının teklifi üzerine Meclis tarafından başka bir karar alınmadıkça bunları Meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamazlar” ifadelerine yer verilir. Oysa ki bu yasama yılında Kocaeli Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu hakkında, sosyal medya hesabından paylaştığı bir haber nedeniyle “terör propagandası yapmak” suçlamasıyla dava açılmış ve 2 yıl 6 ay hapis cezasına çarptırılmıştı.
Öte yandan komisyonda bekleyen 651 kanun teklifinin büyük bir çoğunluğu muhalefet partilerinin verdiği tekliflerden oluşuyor.
‘MECLİS SORUŞTURMASI NEREDEYSE OLANAKSIZ’
Rapora göre bu yasama yılı boyunca milletvekilleri tarafından yönlendirilen toplam yazılı soru önergesi sayısı 14 bin 223. Ancak bu yazılı soru önergelerinin yalnızca bin 244’ü zamanında cevaplanmış, 5 bin 367 tanesi ise süresi geçtikten sonra cevaplanmış. Cevaplanmayan soru önergesi sayısı ise 6 bin 239. Bakırcı, meclis soruşturması yapmanın artık olanaksıza yakın olduğunu şu sözlerle dile getirdi:
“TBMM’de, Anayasa’da 2017 yılında yapılan değişiklikler gereği Meclis soruşturmasının işletilmesi artık olanaksıza yakındır: Meclis soruşturması açılması için 301, soruşturma komisyonu kurmak için 360, Yüce Divana sevk kararı verebilmek için 400 milletvekilinin oyuna gerek vardır. 400 oy aynı zamanda Anayasayı referanduma gitmeden değiştirme çoğunluğudur ve bulunması çok zordur. Bu durumda yeni sistemde geriye sadece Meclis araştırması ve genel görüşme mekanizmaları kalmıştır.”
TOPLUMUN TAMAMINI İLGİLENDİREN ÇALIŞMALAR SININLI ALANDA TARTIŞILIYOR
Turizm Teşvik Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi’nin, Meclis Genel Kurulu’nda görüşülmesinin ardından, 14 Temmuz’da çalışmalarına 1 Ekim’e kadar ara veren Meclis’in 5. yasama yılına ilişkin olası ilk faaliyetleri şimdiden kamuoyunun gündemini meşgul ediyor.
Söz konusu raporun sonuç bölümünde, Meclis’in bir önceki yasama yılına ilişkin genel bir özet sunulduktan sonra şu değerlendirmeye yer veriliyor:
“Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminden sonra yasamanın etkinliğine, Meclis’te katılımcılık ve müzakere süreçlerinin yeterli ölçüde işlenemediğine dair yapılan araştırmalar ve bu konudaki kamuoyu tartışmaları sürüyor. Bu rapora konu olmuş, 4. yılına ilişkin somut veriler de, Meclis’in denetim ve yasama araçlarını sürdürülebilir bir biçimde kullanamadığını ve oldukça dar çerçeveye sıkışmış siyasi tartışmalar içerisinde toplumun tamamını ilgilendiren düzenlemelerin kanunlaştığını göstermektedir.”
