Mart 2019 – Medya Gözlem Raporu

HÂLÂ GAZETECİYİZ:

MART 2019 MEDYA GÖZLEM RAPORU

Banu Durdağ – Aylin Aydoğan

Giriş

31 Mart yerel seçimlerine sayılı günler kalmışken, görsel ve yazılı basın organlarının Mart ayı gündemi de hâliyle yerel seçimlerdi. Gerek ana akım medyada gerekse iktidara yakınlığıyla bilinen yayın organlarında seçim gündemi sebebiyle dezenformasyon ve “yalan haber”lerin ağırlıkta olduğu bir ayı geride bıraktık. HDP Eş Genel Başkanı Sezai Temelli’nin Artı TV‘de katıldığı programdaki sözleri, Demirören medya grubunun yayın organlarında – Hürriyet, Posta ve CNN Türk – açıkça çarpıtılırken, söylemediği cümleler manşete taşındı. Hürriyet gazetesi Temelli öyle bir cümle kullanmadığı halde “HDP Eş Genel Başkanı Sezai Temelli’den açık açık itiraf ve tehdit: İstanbul-Ankara’yı İmamoğlu ile Yavaş değil HDP yönetecek” başlığıyla haberi verdi.[1] Sosyal medya da dâhil olmak üzere Hürriyet’in yaptığı çarpıtma haberlere tepkiler gelince gazete, tekzip yaşrılamazken, Anadolu Ajansı’nı kaynak göstererek internet sitesinden “Bizden değil HDP’den açıklama istenmeli” başlığıyla bir açıklama yaptı.[2] Diğer taraftan, ABD merkezli CNN’in Temelli’nin kullanmadığı ifadeleri kullanmış gibi servis etmesi üzerine CNN Türk hakkında soruşturma başlattığı bildirildi.[3]

19 Mart tarihli Akit TV canlı yayınında muhabir Mehmet Özmen müzeye dönüştürülen Ankara Ulucanlar Cezaevi’ndeki darağacının önünden açıkça CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nu idamla tehdit etti. ”Türk kamuoyu, PKK terör örgütüne, FETÖ terör örgütüne de yandaşlık yapan, kol kanat geren, bağrında besleyen örneğin Kemal Kılıçdaroğlu gibi bazı isimlerin de işte bu darağacında asılmasını, idam edilmesini bekliyor diye düşünüyorum. Bu bizim fikrimiz tabii ki, takdir yine kamuoyunun”, sözlerini sarf eden Özmen hakkında TCK 106/1 maddesi uyarınca tehdit suçundan soruşturma başlatıldı.[4]

Aralarında Reuters, Financial Times ve Associated Press’in de bulunduğu uluslararası medya kuruluşlarının oluşturduğu, One Free Press Coalition adlı platform, her ay “en acil tehdit altında bulunan” 10 gazeteciyi duyurduğu ilk listeyi yayımladı. Listede Türkiye’den “Paradise Papers” yazı dizisiyle para ve hapis cezasına çarptırılan gazeteci Pelin Ünker de yer aldı.[5] Binali Yıldırım ve oğullarının Malta’da off-shore olarak şirket kurduğu bilgisini haberleştirdiği için “iftira ve hakaret” suçlamasıyla 1 yıl 1 ay 15 gün hapis ve 8 bin 860 TL para cezasına mahkûm olan Cumhuriyet gazetesi eski muhabiri Ünker hakkındaki yargılamada davanın düşmesi yönünde karar verildi.[6]

ZDF televizyonunn İstanbul bürosu şefi Jörg Brase, Tagesspiegel gazetesinin Türkiye muhabiri Thomas Seibert ve Kuzey Alman Radyo ve Televizyon Kurumu (NDR) için serbest çalışan Halil Gülbeyaz’ın 2019 yılı için basın kartlarının uzatılması konusunda Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı’na yaptıkları başvurunun herhangi bir gerekçe gösterilmeden reddedildiği öğrenildi.[7] Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) örgütü ise, Türkiye hükümetine ülkedeki uluslararası basın mensuplarının işlerini engellememe ve süresi dolan akreditasyonları uzatma çağrısı yaptı. RSF, uluslararası basın mensuplarının görevini yapmasının engellendiği ve bunun “bağımsız yabancı kaynakların haber yapmasını sınırlandırmak amacı” ile yapıldığını ifade etti.[8]

Türkiye Gazeteciler Sendikası (TGS) Kadın ve LGBTİ+ Komisyonu, kadın gazetecilerin yaşadıkları sorunlara dair hazırladığı raporu 8 Mart Dünya Kadınlar Günü öncesinde basın toplantısında açıklayarak, sektör içindeki ayrımcılık ve şiddetin kadınları meslekten uzaklaştırdığına dikkat çekti.[9]

Yine Mart ayının öne çıkan gelişmeleri arasında, Fox TV Ana Haber sunucusu Fatih Portakal hakkında “FETÖ üyeliği” iddiasıyla açılan soruşturmanın takipsizlik kararıyla sonuçlanması yer alırken[10], Flash TV ise, idari, siyasi ve mali baskı nedeniyle yayınlarına ara verdiğini açıkladı.[11] Öne çıkan gelişmelerden bir diğeri ise, Hürriyet gazetesinin Faruk Bildirici’nin görevine son vermesi idi. Bildirici 1992’den beri çalıştığı Hürriyet’te son dokuz yıldır da okur temsilciliği görevindeydi.[12]

Hrant Dink cinayetine ilişkin görülen davada tutuklu yargılanan ve aralarında FOX TV Haber Müdürü Ercan Gün’ün de bulunduğu 4 sanığın tahliyesine karar verildi.[13] Mersin ve Erzurum’da yapılan ev baskınlarında çok sayıda gazetecinin gözaltına alınması da Mart ayında basın ve ifade özgürlüğü alanında yaşanan gelişmeler arasında yer alıyor.[14]

Diğer bir önemli gelişme ise, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM), kapatılan Özgür Gündem gazetesi ile ilgili davada, gazeteye karşı soruşturmaların “yazıların içeriğine bakılmaksızın sistematik bir şekilde” başlatıldığına hükmetmesi ve Türkiye’ye para cezası vermesi.[15]

Mart 2019 tarihli Medya Gözlem Raporu’nda basına yönelik uygulanan baskı ve cezalandırmaları, ifade ve basın özgürlüğü başta olmak üzere hak ihlalleri bağlamında değerlendirmeye katkı sağlayacak verileri kayıt altına almak amaçlanmıştır. Aşağıda yer alan veriler ve istatistikler çeşitli açık kaynaklardan derlenerek düzenlenmiştir. Önceki ayların raporlarında yer alan ve OHAL ilanından bu yana gözaltına alınan, yargılanan ve tutuklanan gazetecilerin verileri de Mart ayı dâhil edilerek güncellemiştir.

İşten Çıkarma: 1

OHAL İlanından bu yana toplam işten çıkarmalar: 3400

Gözaltına Alınan Gazeteci Sayısı: 7

6 Mart 2019 tarihinde Tunceli’de yapılan ev baskınlarında gözaltına alınan Mezopotamya Ajansı muhabiri Semra Turan, 7 Mart 2019 tarihinde serbest bırakıldıktan sonra, 19 Mart 2019 tarihinde el konulan fotoğraf makinesinin teslimi için çağrıldığı Tunceli Emniyet Müdürlüğü’nde hakkında açılan Ankara merkezli bir soruşturma kapsamında tekrar gözaltına alındı.[16]

9 Mart tarihinde Adıyaman’da yapılan ev baskınlarında gazeteci Hacı Yusuf Topaloğlu gözaltına alındı ve mahkeme tarafından yurtdışı yasağı konularak serbest bırakılırken[17], Mart ayında toplam 7 gazeteci gözaltına alındı.

OHAL İlanından Bu Yana Toplam Gözaltına Alınan Gazeteci Sayısı: 527

Hakkında Adli İşlem Yapılan Gazeteci Sayısı

Soruşturma Açılan Gazeteci ve Sayısı: 2

Yargılanan Gazeteci Sayısı: 14

Mart 2019 tarihinde yargılanması devam eden gazetecilere ilişkin bilgiler ise şöyle: KHK ile kapatılan Özgür Gündem gazetesi çalışanı Mustafa Göktaş hakkında açılan davanın görülmesine 1 Mart 2019 tarihinde devam edildi. Göktaş’ın ‘örgüt üyesi olma’ ve ‘örgüt propagandası yapma’ suçlarından cezalandırılması talep edilirken, mahkeme duruşmayı 23 Mayıs 2019 tarihine erteledi.

Evrensel gazetesi muhabiri Cansu Pişkin hakkında gazetede 5 Nisan 2018 tarihinde yayınlanan “Boğaziçililere Özel Savcı” başlıklı haber gerekçe gösterilerek 3 yıla kadar hapis cezasıyla yargılanması istenen davanın görülmesine 6 Mart 2019 tarihinde başlandı.[18]

Evrensel gazetesi eski Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Cem Şimşek hakkında gazetede yayınlanan “Albayrak işçilere saldırı programının sinyalini verdi” başlık haberde Hazine ve Ekonomi Bakanı Berat Albayrak’a ‘hakaret ve iftira atıldığı’ iddiasıyla açılan davanın görülmesine Mart ayında da devam edildi.[19]

Mezopotamya Ajansı muhabiri Ahmet Kanbal hakkında ‘zincirleme örgüt propagandası yapma’ iddiasıyla açılan davanın görülmesine 19 Mart 2019 tarihinde de devam edildi.[20]

Gazeteci Seda Taşkın hakkında verilen 7 yıl 6 aylık hapis cezasının istinaf duruşması 20 Mart 2019 tarihinde görüldü. Mahkeme duruşmayı 15 Mayıs 2019 tarihine erteledi.[21]

Yaklaşık üç yıldır tutuklu bulunan açlık grevindeki gazeteci Ziya Ataman’ın yargılandığı davada yine tahliye çıkmazken, dava 28 Mayıs tarihine ertelendi.[22]

Hapis veya Para Cezası Alan Gazeteci Sayısı: 10

Mezopotamya Haber Ajansı muhabiri Yasin Kobulan hakkında sosyal medya paylaşımları gerekçe gösterilerek açılan davada Kobulan‘ın “zincirleme şekilde örgüt propagandası yapma” suçundan 1 yıl 6 ay 22 gün hapis cezası ile cezalandırılmasına karar verildi ve hükmün açıklanması geri bırakıldı.[23]

Gazeteci ve yazar Ahmet Altan hakkında 2016 yılında yazdığı bir yazıda ‘Cumhurbaşkanı’na hakaret ettiği’ iddiasıyla açılan davanın karar duruşması 19 Mart 2019 tarihinde görüldü ve mahkeme Altan’ı 11 ay 20 gün hapis cezası ile cezalandırdı. Cezayı 7 bin TL adli para cezasına çevrildi.[24]

21 Mart tarihinde basında yer alan haberlerden, Cumhuriyet gazetesinin eski Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Faruk Eren ile eski Yazı İşleri Müdürü Bülent Özdoğan’ın, AKP Ankara Büyükşehir Belediye Başkan adayı Mehmet Özhaseki hakkında yayınlanan bir haber nedeniyle açılan davada 84 bin TL adli para cezası ile cezalandırıldığı öğrenildi.[25] Mart ayında toplamda 10 gazeteci hakkında hapis veya para cezası kararları verildi.

Tutuklanan Gazeteci Sayısı: 2

OHAL İlanından Bu Yana Toplam Tutuklu Gazeteci Sayısı: 216

Tahliye ve Beraat: 4

KHK ile kapatılan DİHABER muhabirleri Erdoğan Alayumat ile Nuri Akman hakkında mahkeme beraat kararı verdi.[26]

Akit TV’de 10 Kasım 2015 tarihinde yayınlanan “Zulüm 1938’de son buldu” başlıklı bir haber nedeniyle sorumlu müdür Ali Özken hakkında ‘Atatürk’ün hatırasına alenen hakaret’ iddiasıyla açılan davanın karar duruşması 5 Mart 2019 tarihinde görüldü. Mahkeme Özken’in beraatına karar verdi.[27]

Mezopotamya Ajansı muhabiri Esra Solin Dal hakkında ‘örgüt üyesi olma’ iddiasıyla açılan davanın görülmesine 20 Mart 2019 tarihinde başlandı ve mahkeme Dal hakkında beraat kararı verdi.[28]

Fiziksel Şiddet, Tehdit ve Saldırı Girişimine Uğrayan Gazeteciler: 2

22 Mart 2019 tarihinde Mardin’in Savur ilçesinde haber takibi yapan Jinnews muhabiri Rojda Aydın ve Mezopotamya Ajansı (MA) Muhabiri Ahmet Kanbal’ın teknik malzemelerine polis tarafından el koyması üzerine çıkan tartışmada 2 gazeteciye fiziksel şiddet uyguladığı iddia ifade edildi.[29]

Raporda Yararlanılan Kaynaklar